Definicija. U većini populacija oko 5% dece se rađaju kao SGA- imajući dužinu i/ili težinu za 2 ili više standardnih devijacija (SD) odnosno 3 percentila (p3) ispod prosečne dužine i/ili težine novorođenčadi istog pola i gestacionog doba. Uzroci rađanja SGA novorođenčadi su brojni, različiti i višestruki, i mogu biti posledica genetskih i drugih anomalija fetusa, i/ili različitih maternalnih i/ili placentih faktora, a ne mogu se utvrditi u oko 40% slučajeva.
Patofiziološka osnova: Nakon dejstva nepovoljnih faktora tokom instrauterinog perioda i oskudice nutrijenata, nastaje adaptacija metabolizma i favorizovanje ishrane vitalnih organa-u prvom redu centralnog nervnog sistema, uz redukuju opšteg potencijala rasta fetusa. To svojevrsno „metaboličko programiranje” podrazumeva promene u aktivnosti mnogih hormona i njihovih receptora – kao što su rezistencija na osovinu hormona rasta i negativni efekat na rast, povišen nivo kortizola, dijabetogeni milje, promene aktivnosti lipolitičkih enzima i lipidnog profila, što uz poremećaj razvoja glomerula bubrega povećava rizik za kasniji razvoj hipertenzije (HTA).
Kliničke manifestacije: Nakon nastale restrikcije fetalnog rasta u 10% SGA novorođenčadi se konstantni deficit u visini/težini održava u detinjstvu, adolescenciji i u odraslom dobu, koje odlikuje izrazito nizak rast 15-20cm ispod prosečne visine (oko 150cm u ženskom, odnosno 162cm u muškom polu). SGA deca često imaju dizmorfičan izgled, smanjenu telesnu masu, ubrzano skeletno sazrevanje i smanjen denzitet kostiju, prevremen pubertetski razvoj, poremećaj razvoja testisa, ali i sklonost hipertenziji, dislipidemijama i poremećajima tolerancije glukoze. Kod njih su česte i psihološke promene – osećaj otuđenosti, manjak samopouzdanja i slab uspeh u školi. U odraslo doba im, pored izrazitog niskog rasta, preti gojaznost, dijabetes, metabolički sindrom, hipertenzija, osteoporoza, povećan kardiovaskularni morbiditet i sklonost neoplazmama.
Tretman SGA dece: podrazumeva multidisciplinarni pristup, koji omogućuje rano prepoznavanje SGA dece i rano otkrivanje izostanka nadoknadnog rasta i drugih poremećaja. Neophodna je prevencija rane gojaznosti (favorizovanje prirodne ishrane u odojačkom periodu), stimulacija psihomotornog razvoja, a često i psihološka potpora.
Neophodna je prevencija rane gojaznosti (favorizovanje prirodne ishrane u odojačkom periodu), stimulacija psihomotornog razvoja, a često i psihološka potpora.
Primena i efikasnost hormona rasta u niske SGA dece: je od nesumnjive važnosti, jer može normalizovati visinu do 85% SGA osoba. Kako se u njih retko nalazi klasičan deficit hormona rasta, već očigledna rezistencija na dejstvo njegove osovine, izvođenje stimulacionih testova za hormon rasta nije neophodno, pa se i ne preporučuje. Terapija hormonom rasta se uvodi posle dijagnoze niskog rasta nakon 2. ili 4. godine u SGA deteta, a njen efekat svakako zavisi od uzrasta u vreme početka i dužine trajanja terapije, a u krajnjem ishodu, i u manjoj meri, od veličine primenjene doze. Primena hormona rasta, pored promocije rasta, izaziva i druge povoljne efekte, kao što je povećanje telesne i mišićne mase i čvrstine kostiju, poboljšanje metaboličkog i lipidnog statusa uz smanjivanje kardiovaskularnog i drugih rizika, ali i poboljšanje opšteg kvaliteta života.
Autor: Prof. Dr Slavica Marković, Katedra za pedijatriju Fakulteta medicinskih nauka u Kragujevcu; Klinika za pedijatriju KC Kragujevac
Postoje brojne aplikacije za praćenje rasta deteta. Za roditelje u Srbiji se izdvaja aplikacija „Karta rasta“ jer je na našem jeziku i koriste se isti standardi rasta kao i u elektronskim kartama rasta u domovima zdravlja.
Aplikacija je besplatna i dostupna za Android i iPhone uređaje.
Aplikacija "Karta rasta"
Aplikacija "Karta rasta"
Aplikacija "Karta rasta" Aplikacija omogućava vođenje „Dnevnika rasta“ za više dece kao i automatsko računanje takozvanog genetskog potencijala kada je visina u pitanju. Na grafikonu u aplikaciji se može jasno videti trenutna visina i brzina rasta, uz jasno označenu zonu normalnog, kao i visokog i niskog rasta baš za to dete. U slučaju da roditelji, uz pomoć aplikacije, uoče poremećaj rasta mogu se javiti nadležnom pedijatru i zatražiti savet i pre redovnog sistematskog pregleda.